Toen na jaren van vergeefs zoeken naar fossiele overgangsvormen duidelijk werd dat men ze nooit zou vinden, werd Stephen Gould bekend voor zijn totaal nieuwe verklaring die hij ervoor bedacht. Het bijna geheel ontbreken van vergangsvormen in de geologische kolom wijst er volgens hem op dat de evolutie bijna nergens en bijna nooit plaats vindt. De geschiedenis zou vol zijn van zogenaamde stabiele perioden en gebieden. Volgens Gould zijn het enkel kleine, geografisch afgezonderde populaties die kunnen evolueren maar hierdoor ook weinig of geen fossielen achterlaten. Zijn theorie sluit nauw aan bij de observatie van Darwin dat de geografische verdeling van de soorten een sleutel is tot het begrijpen van de evolutie. De theorie leek ook tegemoet te komen aan het theoretische probleem dat Haldane in 1957 had aangetoond.